RKD STUDIES

Dit zijn gezichten van de westelijke stadswal. Op de grote, uitgewerkte tekening in Washington (a) en op de kleinere variant daarvan in Utrecht (b) kijken we vanaf de wal ter hoogte van de Zilverstraat – rechts buiten beeld – naar het noorden. De waltoren links is de Zadelaarstoren, die we op de tekeningen in de vorige paragraaf vanaf de andere kant zagen. Het dubbele huis met schoorsteen en zadeldak, dat aansluit op de tuinmuur van het Duitse Huis (rechts), bevindt zich op de hoek van de (huidige) Walsteeg. De Mariakerk daarachter is te herkennen aan haar vierkante toren.¹

Bij de Walsteeg tekende Saftleven de glooiende helling aan de stadszijde van de stadswal (c). We kijken naar het zuiden. Het dubbele huis met schoorsteen en zadeldak verschijnt hier links in beeld. De hoge bomen daarachter staan in de tuin van het Duitse Huis. Het waakhuis dat rechts uit de stadswal oprijst, stond ter hoogte van de toegang tot de Walsteeg, die links buiten beeld is gebleven. In de verte is de Geertekerk zichtbaar. Op een vroege, staande tekening in de Fondation Custodia / Collection Frits Lugt (d) kijken we vanaf de stadswal langs de borstwering van de stadsmuur naar het noorden. Links sluit de borstwering aan op de Zadelaarstoren en dieper het beeld in leidt zij naar twee waltorens met afgeschuinde daken, die aan weerszijden van de Mariawaterpoort stonden. Net als aan de noordgevel zijn ook aan de zuidgevel van de Zadelaarstoren bouwsporen te herkennen van de in de zestiende eeuw verlaagde stadsmuur (met weergang). Het gebouwtje rechts op het blad is het waakhuis ter hoogte van de Walsteeg.

Voor een tekening (e) en een schilderij met dezelfde voorstelling (I), die beide eveneens tot de collectie van de Fondation Custodia behoren, heeft de kunstenaar zich noordelijker opgesteld.² Mogelijk is de tekening, die hier aan Saftleven wordt toegeschreven, een voorstudie voor het schilderij. Het waakhuis ter hoogte van de Walsteeg is op beide werken van dichtbij te zien.