4.3 Paardenveld
zes tekeningen in reeks 10 (a, b, c, d, e en f)
Van een gezicht vanaf de stadswal ten noorden van de Catharijnepoort bestaan vier varianten (a, b, c en d).1 Op twee van de vier bladen (c en d) is links een wandelaar te zien, die bovenop de stadswal staat. In de diepte ligt het driehoekige Paardenveld, dat zijn naam dankt aan de paardenmarkten die hier in de zestiende eeuw werden gehouden. Saftleven stond even ten zuiden van de noordwestelijke punt van de stad. Ter hoogte van het Paardenveld maken de stadswal en de Stadsbuitengracht een hoek van negentig graden. In de verte is een gedeelte van de binnenzijde van de noordelijke stadswal te zien, waarboven de borstwering van de stadsmuur uitsteekt. Het massieve gebouw zonder dak is de zestiende-eeuwse waltoren Het Paard.2 De huizen rechts staan aan de weg achter de wal, de huidige Nieuwekade. De boven de wal uitstekende scheepsmasten geven aan waar de Stadsbuitengracht ligt. Het kerkje met het torentje in de achtergrond is de Maartenskapel in de Kaatstraat in de Bemuurde Weerd. De wieken, rechts daarvan, horen bij de Molen van Dareth aan de Oosterstroom.3
Vanaf de stadswal bij het Paardenveld tekende Saftleven ook de toegang tot de (verdwenen) Nauwe Watersteeg (e en f). Links in het verschiet rijst de Jacobikerk boven de bebouwing uit. Het meest in het oog lopende verschil tussen beide varianten is de kleur van de wassing.
a
Herman Saftleven
De Utrechtse stadswal bij het Paardenveld, tussen 1660 en 1665
Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, inv./cat.nr. Coll. de Grez, no. 4060 / 3170
b
Herman Saftleven
De Utrechtse stadswal bij het Paardenveld, tussen 1660 en 1665
Amsterdam, Rijksmuseum, inv./cat.nr. RP-T-1879-A-79
c
Herman Saftleven
De Utrechtse stadswal bij het Paardenveld, tussen 1660 en 1665
Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, inv./cat.nr. Coll. de Grez, no. 4060 / 3157
d
Herman Saftleven
De Utrechtse stadswal bij het Paardenveld, tussen 1660 en 1665
Parijs, Musée du Louvre, inv./cat.nr. 23191
e
Herman Saftleven
De Nauwe Watersteeg vanaf de Utrechtse stadswal gezien, tussen 1660 en 1665
Utrecht, Het Utrechts Archief, inv./cat.nr. 30584
f
Herman Saftleven
De Nauwe Watersteeg vanaf de Utrechtse stadswal gezien, tussen 1660 en 1665
Utrecht, Het Utrechts Archief, inv./cat.nr. 30585
Notes
1 Een tekening in het Palais des Beaux-Arts de Lille (RKDimages, nr. 294036) is een, vermoedelijk achttiende-eeuwse, kopie naar de variant in het Louvre (d). Een toeschrijving is lastig, omdat het een vrij exacte kopie betreft, waardoor de 'eigen stijl' van de kopiist geheel verloren is gegaan. Vriendelijke mededeling Charles Dumas, 29 oktober 2022.
2 Tegenwoordig is ter hoogte van de Kroonstraat in de Stadsbuitengracht de opgemetselde onderbouw te zien van Het Paard. Voor deze waltoren, zie: Schoemaker 2005. Een tekening in Teylers Museum (RKDimages, nr. 302884), die eerder op naam van Saftleven stond, toont waltoren Het Paard onder dezelfde hoek van dichtbij. Het betreft een achttiende- of negentiende-eeuwse deelkopie naar één van de vier varianten.
3 Voor de Molen van Dareth, zie: Perks 1974, pp. 209-225, nr. 48.