Herman Saftleven

RKD STUDIES

3.9 Utrechtse stadswaltekeningen

Reeks 9

datering: tussen 1655 en 1665

formaat: liggend, circa 140 x 180 mm

aantal: 4

a
Herman Saftleven
Gezicht vanaf de Utrechtse stadswal naar de Mariakerk, tussen 1655 en 1665
Utrecht, Het Utrechts Archief, inv./cat.nr. 37311

b
Herman Saftleven
Gezicht op de stadswal van Utrecht met de Servaastoren, de kerk van het Servaasklooster en bastion Zonnenburg, tussen 1655 en 1665
Londen (Engeland), British Museum, inv./cat.nr. 1946.7.13.1011

c
Herman Saftleven
Gezicht vanaf de Abstederdijk op Utrecht met Servaaskapel en Domtoren, tussen 1655 en 1665
Utrecht, particuliere collectie Ridderlijke Duitsche Orde Balije van Utrecht

d
Herman Saftleven
Gezicht vanaf de Utrechtse stadswal ten oosten van de Tolsteegpoort naar de Bijlhouwerstoren, tussen 1655 en 1665
Nederland, particuliere collectie Heirs Johan Quirijn van Regteren Altena

Van deze reeks zijn vier tekeningen bekend: een gezicht vanaf de stadswal naar de Mariakerk in Het Utrechts Archief (a), een gezicht over de Stadsbuitengracht op de Servaastoren en bastion Zonnenburg in het British Museum (b), een gezicht vanaf de Abstederdijk op bastion Zonnenburg en de Servaaskapel in de collectie van de Ridderlijke Duitsche Orde (RDO) Balije van Utrecht (c) en een gezicht vanaf de stadswal naar de Bijlhouwerstoren in een particuliere collectie (d). Het laatstgenoemde blad is afkomstig uit de verzameling van Johan Quirijn van Regteren Altena.

Salomonson bracht twee (a en d) van de vier tekeningen in 1983 met elkaar in verband.1 De ongesigneerde, in zwart krijt en penseel in grijze en bruine inkt uitgevoerde, bladen zijn vermoedelijk tussen 1655 en 1665 ontstaan.2 Een nauwkeuriger datering is vooralsnog niet te geven.

Notes

1 Salomonson 1983, pp. 43-46, 73, afb. 48 en 49.

2 Salomonson meende dat de tekening in Het Utrechts Archief (a) later gedateerd dient te worden dan een groot blad in Besançon (RKDimages, nr. 300937). De schoorsteen van het waakhuisje dat op beide tekeningen te zien is, zou in de tussenliggende tijd van de oostzijde naar de noordzijde van het gebouwtje zijn verplaatst. Volgens Salomonson behoort het blad in Besançon tot een serie stadswaltekeningen (hier reeks 7), die omstreeks 1663 was ontstaan. Op grond van stilistische kenmerken wordt de betreffende reeks hier echter vroeger gedateerd, namelijk ca. 1655. Overigens blijft zijn conclusie overeind, dat het blad in Besançon eerder gedateerd moet worden dan de tekening in Het Utrechts Archief.