4.12 Begijnebolwerk
drie tekeningen, waarvan twee in reeks 10 (a en b) en één in reeks 11 (c)
Dit zijn drie gezichten van het buiten de stadsmuur gelegen Begijnebolwerk. De scheepjes op de tekening in Museum Boijmans Van Beuningen (a) liggen aangemeerd aan de kade langs de Stadsbuitengracht. De aarden wal op het tweede plan maakt deel uit van het genoemde verdedigingswerk, dat met een houten brug verbonden is met het Begijnewaterpoortje in de stadsmuur (rechts). Links op het blad bracht Saftleven de Plompetoren en waltoren De Beer in beeld. Twee tekeningen in Het Utrechts Archief (b en c) tonen de brug over de gracht tussen het aarden bolwerk en de stad van dichterbij. De waltoren links van De Beer en de Plompetoren is De Vos op de noordoostelijke hoek van de ommuurde stad.
Op een tekening in de Hamburger Kunsthalle (I), die in 2019 door kunsthistoricus Annemarie Stefes op naam van Andries Both (1611/1612-1642) is gesteld, is vóór het Begijnewaterpoortje een ophaalbrug te zien.1 De waltoren geheel rechts is De Leeuw. Een tekening van Anthonie Waterloo in Het Utrechts Archief (II) toont de stadszijde van het poortje. Tussen de bomen op de stadswal herkennen we de bovenbouw van De Leeuw.
a
Herman Saftleven
Scheepjes langs de oever van de Stadsbuitengracht bij het Begijnebolwerk, tussen 1660 en 1665
Rotterdam, Museum Boijmans Van Beuningen, inv./cat.nr. HS 2 (PK)
b
Herman Saftleven
Het Begijnebolwerk in Utrecht met in het verschiet waltoren De Beer, de Plompetoren en waltoren De Vos, tussen 1660 en 1665
Utrecht, Het Utrechts Archief, inv./cat.nr. 36730
c
Herman Saftleven
Het Begijnebolwerk in Utrecht met in het verschiet waltoren De Beer, de Plompetoren en waltoren De Vos, tussen 1660 en 1665
Utrecht, Het Utrechts Archief, inv./cat.nr. 36729
I
Andries Both
De stadswal van Utrecht gezien vanuit het noordwesten met rechts waltoren De Leeuw en verder naar achteren waltoren De Beer, de Plompetoren en waltoren De Vos; links het Begijnebolwerk, ca. 1630
Hamburg, Hamburger Kunsthalle, inv./cat.nr. 52391
II
Anthonie Waterloo
De weg achter de Utrechtse stadswal bij het Begijnewaterpoortje, ca. 1670
Utrecht, Het Utrechts Archief, inv./cat.nr. 31594
Notes
1 Vriendelijke mededeling Annemarie Stefes, 2019. Voor deze tekening, zie: Stefes 2011, dl. 2, pp. 619-620, nr. 1181, hier nog als toegeschreven aan Jan Baptist Weenix (ca. 1621-1659).